Dị ứng thức ăn ở trẻ – những điều cha mẹ cần biết

Dị ứng thực phẩm hay dị ứng thức ăn là phản ứng quá mức của hệ thống miễn dịch đối với các protein bình thường vô hại (dị nguyên) trong một loại thực phẩm cụ thể. Khi một em bé bị dị ứng ăn phải thực phẩm này, cơ thể của trẻ sẽ sản sinh ra các kháng thể phản ứng với các dị nguyên lạ này và gây bệnh cho trẻ.

Gần 8% trẻ em ở Hoa Kỳ có ít nhất một lần bị dị ứng thực phẩm ở trẻ sơ sinh. Phản ứng dị ứng có thể xảy ra tức thì hoặc phản ứng chậm kéo dài sau 1 thời gian.

2. Làm sao để biết trẻ bị dị ứng thức ăn?

Ở giai đoạn ăn dặm, hệ tiêu hóa của trẻ chưa hoàn thiện nên dễ bị nhiễm khuẩn đường ruột. Đồng thời có khả năng không thích ứng được với nhiều loại thức ăn không phù hợp. Vậy làm sao để biết trẻ bị dị ứng thức ăn:

2.1 Biểu hiện của dị ứng thức ăn ở trẻ

Biểu hiện dễ nhận thấy nhất của dị ứng thức ăn ở trẻ là trường hợp xảy ra ngay sau khi ăn xong chỉ vài phút. Bé có những biểu hiện bất thường như nôn mửa, mệt mỏi, phát ban trên người, có thể bị phù trên mặt.

Có trường hợp muộn hơn là biểu hiện dị ứng xảy ra sau ăn vài giờ đồng hồ. Bé có thể nổi ban đỏ quanh miệng, dần dần có triệu chứng đau bụng, đi ngoài, chảy nước mắt nước mũi. Tình trạng dị ứng thức ăn ở trẻ tiến triển nặng nặng bé có thể bị co thắt phế quản, khó thở, rất nguy hiểm đến tính mạng.

2.2 Nguyên nhân khiến trẻ bị dị ứng thức ăn

Nguyên nhân khách quan: Dị ứng thức ăn thường gặp nhất với những trẻ có cơ địa bị dị ứng. Thường những bé có bệnh hen, viêm da cơ địa, mề đay, viêm mũi dị ứng sẽ có nhiều khả năng bị dị ứng thức ăn hơn những đứa trẻ khác.

Nguyên nhân chủ quan: do bé ăn phải thức ăn lạ. Trong thức ăn có chứa những chất có cơ chế khiến cho hệ miễn dịch của bé phản ứng lại. Từ đó gây ra những biểu hiện dị ứng ở trẻ.

2.3 Các loại thức ăn dễ gây dị ứng ở trẻ

Một số trẻ ngay từ sớm đã có những biểu hiện dị ứng với sữa bò, một số loại sữa công thức. Nguyên nhân là do trong sữa có các thành phần khiến cơ thể bé không thích ứng được.

Ngoài ra tình trạng dị ứng thức ăn ở trẻ  còn xảy ra khi bé sử dụng những thực phẩm có thành phần dễ gây dị ứng. Trong đó phải kể đến những loại thực phẩm sau: đậu phộng, hạng nhân, tôm, hải sản, trứng,… Một số trẻ có biểu hiện dị ứng với cả những thực phẩm thông thường như cà chua, việt quất, khoai tây. Một số khác dị ứng với những thành phần có trong thức ăn sau chế biến. Phổ biến nhất là mì chính hay mù tạt. Hoặc dị ứng với các chất phụ gia khác như benzoat, salicylate,…

2.4 Những yếu tố làm tăng nguy cơ dị ứng thức ăn ở trẻ

Một số trẻ có cơ địa dị ứng là do di truyền từ bố mẹ hoặc người thân. Nếu trong gia đình có người tiền sử bị dị ứng thì có khả năng cao bé cũng sẽ dị ứng với loại thức ăn đó. Do vậy, các bố mẹ nên lưu ý điều này, tránh cho con nhỏ dùng những loại thức ăn mà mình hoặc người trong gia đình không ăn được. Càng không nên thử cho bé ăn thức ăn đó xem có dị ứng hay không. Vì cơ thể trẻ nhỏ rất yếu, cần tránh mọi trường hợp gây ra các biểu hiện bất thường về sức khỏe cho con.

Hoặc để yên tâm, bố mẹ có thể cho con làm xét nghiệm để biết được khả năng dị ứng thức ăn ở trẻ. Từ đó có cơ chế chăm sóc đặc thù, phù hợp với tình trạng của trẻ. Trong quá trình ăn dặm cần đặc biệt lưu ý đến yếu tố này để tránh nguy cơ gây dị ứng thức ăn cho trẻ.

3. Điều trị dị ứng thức ăn ở trẻ như thế nào?

Nguyên tắc điều trị dị ứng là phát hiện ra các dị nguyên nào là nguyên nhân gây dị ứng và tránh tiếp xúc với các dị nguyên. Nhiều khi phải thay đổi thói quen ăn uống và cẩn trọng hơn trong việc sử dụng thức ăn cho trẻ.

Khi trẻ bắt đầu ăn dặm nên bắt đầu với các thức ăn ít dị ứng như gạo và các loại củ. Tránh cho trẻ dùng các loại thức ăn chế biến theo lối công nghiệp như thịt lợn xông khói, thịt lợn muối, các chất nhuộm màu, gia vị nhân tạo.

Nên tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa dị ứng khi bạn nghi ngờ con mình dị ứng với một loại thức ăn nào đó. Các bác sĩ sẽ thăm khám, hỏi bệnh và có thể thực hiện một số xét nghiệm chuyên khoa như xét nghiệm trên da của trẻ hoặc làm xét nghiệm máu để xác định một cách chắc chắn thức ăn mà trẻ bị dị ứng. Tuy nhiên, tính chính xác của xét nghiệm này chưa cao. Chính vì thế, bạn không thể dựa đơn thuần vào kết quả xét nghiệm để quyết định chế độ ăn cho trẻ. Một số xét nghiệm có độ chính xác cao hơn nhưng độ an toàn thấp hơn như test kích thích với chính loại thức ăn nghi ngờ. Nên thực hiện xét nghiệm này khi có sự giám sát của bác sĩ chuyên khoa dị ứng.

Khi biết trẻ dị ứng với một loại thức ăn nào đó, nên loại bỏ nó ra khỏi thực đơn của trẻ. Không nên chế biến hoặc đựng thức ăn của trẻ trong các dụng cụ có dính các thức ăn mà trẻ dị ứng.

Tuy nhiên, dị ứng thức ăn không kéo dài suốt cả đời, chính vì thế bạn không cần bắt trẻ kiêng khem kéo dài một loại thực phẩm nào cả. Sau một thời gian, bạn có thể cho trẻ ăn lại thức ăn đó (ngoại trừ những món gây phản ứng dị ứng cấp tính như sốc phản vệ).

Khi dị ứng thức ăn đã được khẳng định, việc điều trị cần phải được tiến hành ngay khi có thể với hai biện pháp chủ yếu:

– Loại trừ những thực phẩm gây dị ứng ra khỏi chế độ ăn của trẻ.

– Sử dụng các thuốc điều trị thích hợp cho tình trạng dị ứng.

Loại trừ khỏi chế độ ăn của trẻ các thức ăn gây dị ứng là biện pháp có ý nghĩa quan trọng hàng đầu, nhằm giảm bớt mức độ và ngăn ngừa sự tái xuất hiện của các phản ứng dị ứng.

Một số thức ăn có mẫn cảm chéo với các thức ăn gây dị ứng cũng cần được loại trừ khỏi bữa ăn của trẻ, như: sữa dê với sữa bò, thịt bò (thịt bê) với thịt cừu thường mẫn cảm chéo với nhau trong 50 – 90% trường hợp, giữa các loại cá, các loại đậu cũng thường có mẫn cảm chéo với nhau. Trong những trường hợp dị ứng nhẹ, việc giảm bớt các thức ăn gây dị ứng trong chế độ ăn cũng có thể đủ để giảm thiểu các triệu chứng dị ứng, không nhất thiết phải loại bỏ hoàn toàn những thức ăn này, tuy nhiên tốt nhất vẫn là loại bỏ hoàn toàn những thức ăn này.

Với những trẻ em bị dị ứng với sữa, các bà mẹ cần lưu ý đọc kỹ thành phần của các loại sữa bột hoặc bột dinh dưỡng trước khi sử dụng cho con. Những trẻ bị dị ứng với sữa bò thường có thể sử dụng các loại sữa bột hoặc bột dinh dưỡng được sản xuất từ bột đậu nành một cách an toàn, nếu trẻ dị ứng với cả sữa bò và bột đậu nành, các bà mẹ nên tìm các loại sữa bột với thành phần dinh dưỡng đã được thủy phân (hydrolyzed formula). Một số trường hợp dị ứng thức ăn ở trẻ em, đặc biệt là những trường hợp dị ứng xuất hiện sớm, trẻ thường giảm và mất dần tình trạng mẫn cảm với thức ăn sau một thời gian do sự dung nạp miễn dịch của cơ thể. Trong những trường hợp này, khi trẻ đã lớn có thể thử dùng lại các thức ăn đã từng gây dị ứng một cách thận trọng. Lưu ý là những trường hợp dị ứng thức ăn xuất hiện muộn hoặc dị ứng với một số loại thức ăn như đậu phộng, tôm, cá, tình trạng dung nạp miễn dịch này thường không xảy ra và không nên thử dùng lại các thức ăn đã từng gây dị ứng trong những trường hợp này. Tương tự, những trẻ đã từng bị sốc phản vệ do thức ăn cũng không nên thử dùng lại các thức ăn đó.

Việc loại trừ một số thức ăn khỏi chế độ ăn của trẻ có thể dẫn đến sự mất cân đối của những chế độ ăn này và gây ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ, do đó tốt nhất các bà mẹ nên tham khảo ý kiến của các nhà dinh dưỡng học để tìm được một chế độ ăn thích hợp cho con mình, việc bổ sung các vitamin và muối khoáng có thể là cần thiết .

Sử dụng các thuốc chống dị ứng trong điều trị dị ứng thức ăn nhằm giảm bớt triệu chứng hoặc ngăn ngừa sự xuất hiện của các triệu chứng này khi trẻ bị dị ứng với nhiều loại thức ăn hoặc khi không thể tránh được thức ăn gây dị ứng. Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc phải do bác sĩ chuyên khoa Nhi hay Da liễu chỉ định và theo dõi chặt chẽ.